Can sıkıntısı nasıl geçer? Biliyorum Yasaklardan dolayı dışarı çıkamıyorsun ve sıkılmaya başladın evde ve can sıkıntısı nasıl geçer? Diyorsun ve bizde sağlam yollar açıkladık okumaya devam et. Evinde uzun süre kaldıktan sonra artık yaptığın şeyler seni tatmin etmiyor ve sıkılmaya mı başlıyorsun.
Kendini saatlerce bir şeyler izlerken ya da sosyal medyayı tercih ederken buluyorsan birazdan bahsedecekler mi kesinlikle duymalısın sana evde sıkılıyor olmanın sebebini ve bunun için neler yapabileceğini açıklayacağım hazırsan başlıyoruz. Evlerde genelde vakit geçirmek için televizyon telefon veya bilgisayar gibi kaçış noktalarına sığınılıyor. Diziler, farklı yemekler, oyunlar ve yeni gönderiler kurtarıcılar olarak vaktin doldurulmasını sağlıyorlar.
Bu sürecin böyle devam etmesi ise insanda zamanla daha büyük bir boşluk hissinin oluşmasına sebep oluyor bu durumun içinde düşülen en büyük yanılgı ise her seferinde yeni bir dizinin farklı yemeklerin daha kaliteli oyunlar ya da daha ilgi çekici gönderilen ortadaki sıkılma halini yok edeceğini düşünülmesi maalesef bu süreç böyle işlemiyor sıkılma ise son derece normal ve aslında faydalı bir histir.
Mesela açlık hissinin bizi bir şeyler yiyip gitmesini almaya zorlaması gibi sıkılmak da harekete geçip bir şeyler yapmamızı sağlar. Ama bu sadece bir sıkılma hissinden anlamamız gerekenleri kavradığımızda meydana gelebilir ve bedenimizin bize verdiği sinyaller doğrultusunda ne yaptığımız bu hissin geçip geçmeyeceğini belirler. Sıkılma hali beyindeki dopamin isimli bir kimyasal eksikliğinde meydana gelir.
Bu kimyasal motivasyon, ödül, istek gibi bizim harekete geçmemizi sağlayan etkenler ile doğrudan alakalıdır bir aktivitenin dopamin salgılanmasını sağlayacak olması onu istememize ulaşmak için çabalamamızı sağlar. Beynimizde salgılanmasına ihtiyaç duyduğumuz dopamin miktarı salgılanmadığı anda sıkılma hali başlar ve bu ihtiyaç karşılayana kadar da sona ermez. Açken çok lezzetli bir yemek yemek, ilgi çekici bir film izlemek ya da oyun oynamak beynimizde dopamin salgılanmasını sağlar ve bu oranda sıkıntı hissini azaltır.
Bu noktada Fareler üzerinde yapılan bir deneyden bahsedeceğim. Bir farenin beynine yerleştirilen elektrotlar sayesinde hafif elektrik sinyalleri göndermeyi sağlayan bir sistem kurulur. Bu sistem da yerleştirildiği kafeste bulunan bir pedala bağlıdır fare bu pedala her bastığında gönderilen hafif bir elektrik sinyali ile beynindeki ödül merkezleri uyarılarak kısaca zevk alması sağlanmaktadır.
Fare pedalı ilk keşfettiğinde itibaren bunu defalarca ard arda yapmaya başlar saatte 2 bin kez basacak kadar yüksek bir sıcaklığa ulaştığında da etrafını keşfetmeyi, oyun oynamayı, hatta yemek yemeyi bile bırakır. Bilim adamları farenin açlıktan ölmesini engellemek için onu kafeste almak zorunda kalırlar. Şimdi bu deneyden yola çıkarak sıkılmamıza sebep olan süreç hakkında çıkarımlar yapmaya çalışalım.
Fare pedala ilk bastığında beynindeki uyarılma hissettikten sonra artık diğer aktivitelerin ona sağlayacağı zevki tercih etmiyor ve her seferinde pedala daha fazla basarak beynini uyarmaya devam ediyor. Günlük hayatta az önce bahsettiğimiz birçok aktivite aslında temelde bu pedallı aynı işlevi görmektedir. Bunlar beynimizin belli bir seviyede uyarılmasını sağlarlar.
Aradaki tek fark sonuçtaki ödülü ulaşmak için gösterilmesi gereken çabanın miktarı ile alakalı çok lezzetli bir yemeğe ulaşmak pedala basmak kadar kısa sürede gerçekleşmez ya da bilgisayar oyunu oynarken hazzı hissetmek için oyunda en az bir bölümü geçecek kadar çabalamak gerekir. Ama buna rağmen göstermemiz gereken çaba çok da fazla sayılmaz gün boyunca sıkılmamak için yaptığımız aktiviteler genelde kolayca ulaşılabilecek ve farkında olmasak da beynimizde bir şeylerin olumsuz yönde değişmesine sebep olabilecek şeylerdir.
Mesela Instagram’da ilgi çekici paylaşımları görmek için sadece telefonu alıp uygulamaya girmek yeterli oluyor bu tür bir aktivitenin gereğinden fazla yapılması durumunda ortaya çıkan şey tıpkı fare deneyin de olduğu gibi beynin genel anlamda ödüle ulaşmak için daha az çaba göstermeye çalışmasıdır. Bu şekilde programlanan bir beyin artık daha fazla çaba göstermeyi gerektiren aktivitelere yanaşmaz ve dopamin ihtiyacını en kısa yoldan karşılamanın yollarını arar.
Bütün bunların yanında insanın gerçek anlamda tamamlanmış hissetmesini ve tatmin olmasını sağlayanlar genelde uzun süreli çabalarıdır. Mesela birine yardım etmek zor bir şeyleri başarmak ya da bir soruna çözüm bulmak gibi bu süreçlerin sonucunda insan da genelde mutluluk hali oluşur ve bunların etkisi zevklere göre çok daha uzun sürelidir.
Bir ödüle ulaşmak için daha fazla çaba göstermeyi gerektiren süreçlerin çok farklı bir özelliği daha var açıklayabilmek için şunu hayal etmeni istiyorum satın almayı çok istediğini ama şimdiye kadar satın almanın mümkün olmadığı seni heyecanlandıran bir şey düşünün. Bu iyi bir bilgisayar, eşya, araba hatta ev bile olabilir.
Şimdi bu şeye yarın ulaşabileceğini hayalet eğer böyle bir durum olsaydı yarına kadar bu halin nasıl olurdu. Eğer hayatında kötü hissetmeni sağlayacak diğer etkenler ağır basmıyorsa büyük ihtimalle yarın gerçekleşecek olan bu olay seni şimdiden heyecanlandırır ve mutlu ederdi ona alacağın vakit gelene kadar her hatırladığımda iyi hissetmenizi sağlardı.
Bunun yanında eğer bu seni heyecanlandıran şey hemen şimdi ulaşacak olsaydın bahsettiğimiz bir günlük heyecan ve mutlulukla geçecek olan süre ortadan kalkmış olacaktı. İnsanlar olarak yakın zamanda ya da gelecekte bizim için güzel bir şeylerin olma ihtimalini mutlu olabilen bir yapımız var. Aynı zamanda az
önce bahsettiğimiz gibi bu uzun süreli çabaların sonucunda elde edilen ödüllerinde daha kalıcı ve tatmin edici olduklarını söylemiştik şimdi bu iki sonuç üzerinden yola çıkarak sıkılma durumunu ortadan kaldırmak için neler yapabileceğinden bahsedelim.
Öncelikle nelerin seni gerçekten mutlu ettiğini keşfetmen gerekir. Sana zevk veren kısa süreli şeyleri gerçek ve kalıcı mutluluklardan ayırarak nelere yönelmen gerektiğini bulmalısın benim yönelmek için seçtim aktiviteler genelde zamanımı ve çaba mı vererek öz güvenimi artırabileceğim şeyler oluyor çünkü özgüvenimin artması bana kalıcı anlamda iyi hissettiriyor ve özgüvenimin artacağı başarı anını düşündüğüm zaman o noktaya ulaşmadan önce bile çaba gösterdiğin süreçte mutlu oluyorum.
Senin içinde durumun böyle olduğundan eminim hayal ettiği bir şey başardıktan sonra mutlu olmayan birisiyle karşılaşmadım şimdiye kadar çok ileri bir boyuta düşünmene gerek yok üretimi içeren herhangi bir şey sana çabalama süresince ve sonrasında mutluluk verecektir sadece öğretmen gereken şey ne olduğunu seçmelisin ama tabii ki içindeki sıkıntıyı gidermenin yolu sadece bir şeyler üretmek değil.
Yapılan bir araştırma da kendini genelde sıkılmış hisseden insanların kendileri üzerindeki farkındalıklarının diğerlerine göre daha az olduğunu gösteriyor yani ne istediğini bilmediğinde ve kendini tanımak için yeterince vakit harcamadığın da sıkılmanın giderecek çözümler bulmanız da zorlaşır.
Temel olarak yapmam gereken ne istediğine karar vermek ve ona ulaşmak için çabalıyor olmak bunun ardından kısa süreli zevklerle arandaki bağ azalttığın zaman bir ödüle ulaşmak için çabalamak sana o kadar da zor gelmeyecek. Böylece çalışarak seni mutlu
edecek şeyler ulaşabilecek ve hepsinden önemlisi çabaladığın süreç boyunca hedeflediği noktaya ulaşmanın hayali bile seni heyecanlandıracak. Bu noktadan sonra hayatında sıkılma duygusunun gündeme gelmesi çok daha düşük bir ihtimalle dönüşür. Şimdi en kısa zamanda genel anlamda ne istediğine karar vermeli ve isteğine ulaşmanızı sağlayacak araçları seçmelisin çok geniş bir çerçevede düşünmene gerek yok.
Mesela daha toplu ve düzenli bir odada oturmak seni mutlu edecekse odanı toparlayabilirsin yada fazladan bir hastalığın olmasın sana kötü hissettiren hatırlayıp sağlıklı olmak için bir şeyler yapabilirsin yapmak zorunda olduğun ve yapmak istemediğin şeyler beklediği sürece seni sıkıntıya sokarlar çaba gösterip o işi bitirmek de benzer şekilde sana iyi hissettirecektir. Daha büyük bir çerçevede düşünecek olursak mesela bir yabancı dil öğrenmek özgüvenini artıracağı için uzun vadede mutluluğuna fayda sağlayabilir.
Eğer bu tür şeyleri yapmak içinden gelmiyorsa iki ihtimal var ya seni gerçekten mutlu edecek olan şeylerin neler olduğunun farkında değilsin ya da mutlu olmayı istemiyorsun bu bahsettiklerim üzerinde en kısa zamanda düşünmeye başlamışsın hayatında amaçlayan bir şeylerin olduğuna eminim sadece bunları keşfetmeli ve ulaşmak için çaba göstermeye başlamalısın unutma yalnızca çaba gösterdiğin sürece gerçek anlamda tamamlanmışlığı hissedebilirsin hayata verdiklerin ondan aldıklarında doğru orantılıdır.
Gail Lynne Goodwin ne istediğin ve ne için çabalayacağın hakkında net fikirlerin yoksa isteklerini belirleme konusunda bahsettiğim bu satırlar senin için çok şeyi değiştirebilir.
